Απο το βιβλιο του Σταύρου Γ. Παπαμώκου "Η ΣΕΛΛΙΑΝΗ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ "

Τη Σέλλιανη, τη συναντάμε μ’ αυτό το όνομα, στα 1361 μ.Χ. στο χρυσόβουλο υπόμνημα του βασιλιά και αυτοκράτορα των Ρωμαίων και Σέρβων, Συμεών του Παλαιολόγου, το οποίο εκδόθηκε κατά το μήνα Ιανουάριου αυτού του χρό­νου και μάλιστα την αναφέρει ως Σελλιανήν. Ο Παναγιώτης Αραβαντινός (όπως γράφομε και σε άλλη σελίδα) στον Β’ τόμο του βιβλίου του «Η χρονο­γραφία της Ηπείρου», στη σελίδα 313, σε υποσημείωσή του, επεξηγεί, ότι πρό­κειται, για το χωριό Σέλλιανη της Παραμυθιάς. Αυτή την ονομασία, διατήρησε μέχρι το έτος 1956, οπότε, με απόφαση της Νομαρχίας Θεσπρωτίας, η οποία λήφθηκε μεταξύ των μηνών Μαρτίου και Ιουνίου, του ίδιου χρόνου, μετονομά­σθηκε σε Αγία Μαύρα, με την αιτιολογία, ότι ήταν Σλαβικό.

Για την ονομασία και τη μετονομασία του χωριού Σέλλιανη, κατά καιρούς, διατυπώθηκαν διάφορες απόψεις και εκφράστηκαν διάφορες γνώμες. Εδώ θα αναφέρω, όσες απ’ αυτές, περιήλθαν εις γνώσιν μου. Στο περιοδικό Ηπειρωτι­κά Χρονικά του έτους 1934 και στις σελίδες 160-161, ο CEORC STADMULLER στο άρθρο του «Το πρόβλημα της ιστορικής διερευνήσεως της Ηπείρου», κατά μετάφραση Λεωνίδα Φιλιππίδη από τα γερμανικά, γράφει και τα εξής: «Τα σλαυικά τοπωνύμια εις ani (-ανη) και jani (ακη) είναι ως προς τον τύπον πληθυ­ντικοί και εμφαίνουν αποκλειστικώς εθνικά ονόματα και ενδείξεως τάξεων. Ως βασικοί λέξεις απαντώσιν όλαι αι κατηγορίαι των λέξεων, αίτινες είναι δυναταί ως τοπωνύμια. Ούτω, Καρύτιανη (Πρέβεζα) έκτου σλαυικού Kotieo «Κοιλότης» σκάφη, κοιλάς, σημαίνει αρχικώς «οι εκοιλάδι άνθρωποι» κ.λπ. Σέλλιανη (Παραμυθιά) «σλαυιστί seljani «οι χωρικοί» είναι ένδειξεις κρατήσασα αρχήθεν άλως γενικώς διαγεωργικόν χωρίον».

Για το ίδιο θέμα ο επίτιμος Λυκειάρχης και συγγραφέας Φώτιος Οικονόμου, στο βιβλίο του «Η Θεσπρωτία από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των ημερών ημών» στη σελίδα 138 γράφει τα εξής: «Υποστηρίζεται υπό νεωτέρων θεσπρωτών συγγραφέων, ότι το όνομα Ελλάς προήλθεν ουχί από τους Σελλούς της Δωδώνης, αλλά από την θεσπρωτικήν πόλιν Σέλλα ή Έλλα από την οποίαν λέγουν ότι έλαβε το όνομα το χωρίον Σέλλιανη και ωνομάσθη ο Κωκυτός ποτα­μός Σελλήεις». Επίσης, ο φιλόλογος, Αθανάσιος Γιάγκας στο βιβλίο του «Ιστο­ρία των Θεσπρωτών» στη σελίδα 47, για την ονομασία της Σέλλιανης γράφει: «Αν υποθέσουμε πως το παλιό όνομα του Αχέροντος ποταμού όπως ισχυρίζε­ται ο Αραβαντινός είναι Σελλήεις, τότε πρέπει να τοποθετήσουμε την Έλλα στη θέση Σελλιό, που αναφέρει ο Γ. Χατζής στο «Μυστικό του κάστρου» ή κάπου στη Λάκκα Σουλίου (ακόμη και στο ίδιο το Σούλι, που κάποιος, τελευταία στην εφημερίδα «Βραδυνή» έγραψε πως το θεωρεί παραφθορά της λέξης Σέλλα».

Κατά τη γνώμη μας πρέπει νάτανε στο χωριό Γλυκύ, όπου ο Bursian σε βραχώδη λόφο είχε βρει ερείπια ελληνικών τειχών προϊστορικής εποχής ή στη θέση του κάστρου Παραμυθιάς, όπου ο Ληκ βρήκε ίχνη ελληνικής τεχνοτρο­πίας. Η τελευταία αυτή άποψη μάλιστα φαίνεται πιο πιθανή, αν τη συσχετίσου­με με το χωριό Σέλλιανη (που τ’ όνομά του δεν είναι καθόλου σλαβικό όπως ισχυρίστηκαν μερικοί) και αν θεωρήσομε πως ο ποταμός Κωκυτός που πηγάζει απ’ εκεί, λεγότανε Σελλήεις κι όχι Αχερων γιατί τότε φαίνεται πιο σωστή κι η πληροφορία πως η Φωτική χτίστηκε κοντά στην πόλη Έλλα και κάτω από το Χαονόκαστρο, εκτός αν στα ίδια ερείπια της Έλλας χτίστηκε η Φωτική».

 

Στην ίδια σελίδα, σε παραπομπή επεξηγηματικά αναφέρει και τα εξής «Η ρίζα Σελλ- ή Ελλ- είναι, κατά τον καθηγητή Λαζαρίδη, προελληνική (πελασγική και γενικά σημαίνει τον βόρειο, ψηλότερο, ανώτερο και θειον. Πιστεύω πως η Σέλλιανη είναι απομεινάρι της προϊστορικής αυτής πόλης, γιατί δεν μπορούσε να χαθεί ολότελα στην περιοχή της Θεσπρωτίας ένα τέτοιο βασικό όνομα». Αλλά και ο δικηγόρος Ζήκος Ντίνος, σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο υπ’ αριθ. 32 φύλλο της εφημερίδας «Η ΣΕΛΛΙΑΝΗ» των μηνών Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου 1994 υπό τον τίτλο «Η ονομασία της Σέλλιανης» στο οποίο αφού ανακρούει τη γνώμη του γερμανού CEORC STADMULLER γράφει και τα εξής: «Το κεφαλαιώδες σφάλμα του (εννοεί τον CEORC STADMULLER) είναι ότι επι­χείρησε ετυμολογήσεις με βάση την κατάληξη, η οποία διαπλάσσεται και μετα- πλάθεται συνεχώς ιδίως σε γλωσσικούς δανεισμούς, ενώ η ρίζα παραμένει βασικά αναλοίωτη και είναι το μόνο ασφαλές μέσο αναζήτησης της ετυμολογι­κής, ταυτότητας των λέξεων. Στην παραπάνω άποψή μου, που τη θεωρώ σωστότερη κατάληξα, ξεκινώντας από τη ρίζα «σελλ» της Σέλλιανης, την οποία βρήκα στην προομηρική λέξη Ελλά ή σελλά που σημαίνει «έδρα» κάθισμα (δες I. Πανταζίδη, Ομηρικόν Λεξικόν, Έκδοση 1878, σελίς 583), επιβίωση της οποί­ας στη σύγχρονη γλώσσα μας είναι οι λέξεις σέλλα, σελλώνω, σέλλωμα κ.λπ. Η δε λέξη σέλλωμα, έχει δύο έννοιες: την ενέργεια ή το αποτέλεσμα του ρήματος σελλώνω (λ.χ. το άλογο θέλει σέλλωμα) και τη γεωγραφική έννοια με την οποία αποδίδεται το οπτικό ομοίωμα σέλλα, που σχηματίζουν δύο υψώματα ή βουνά, καθώς οι πλαγιές τους «πέφτοντας» συναντιούνται και το τοπίο μοιάζει με σέλ­λα. Τέτοια σελλώματα ή ζυγοί συναντιούνται σε πολλά σημεία της υπαίθρου μας. Κι ένα τέτοιο Σέλλωμα είναι (κι έσι ονομάζεται) στη Σέλλιανη ανάμεσα στα βουνά Μπουζουράκι, και Κούφαλο, από όπου και η διάβαση προς τη Μονή Παγανιών. Το συμπέρασμά μου είναι, ότι η Σέλλιανη οφείλει το όνομά της στο Σέλλωμά της. Ενισχύεται δε τούτο και από το γεγονός ότι υπάρχουν στον ηπει­ρωτικό (και τον ευρύτερο ελληνικό) χώρο και άλλοι οικισμοί με ονομασίες ομόρριζες (λ.χ. Σελλάδες Άρτας, Σέλλιανη Σκρεπαριού Βορείου Ηπείρου, Σελ­λά Αχάίας, Σελλών Ευρυτανίας, Σελλιά Χανίων, Σελλιό Ρεθύμνης) που όλα, απ’ όσα γνωρίζω ή είναι χτισμένα κοντά σε ένα σέλλωμα (όπως οι Σελλιάδες της Άρτας) ή συνδέονται ιστορικά άμεσα ή έμμεσα με κάποιο Σέλλωμα.

 

Αυτά ως προς τη ρίζα. Στη διαμόρφωση όμως της κατάληξης φαίνεται ότι συνέβαλε και η σλαβική. Στα πλαίσια της μακρόχρονης συμβίωσης των Σλάβων με τους Έλληνες και για τις ανάγκες της καθημερινότητας οι Σλάβοι που ήταν αναγκασμένοι να εντάσσουν στη γλώσσα τους τα ελληνικά τοπωνύμια, προ­σάρμοζαν το εξωτερικό των λέξεων (τις καταλήξεις στο δικό τους γλωσσικό 

αισθητήριο, όπως συμβαίνει και με τους γλωσσικούς δανεισμούς. Έτσι επίθετα ή τοπωνύμια που έληγαν σε ικός, ακός, ανός, (ική, ανή, ακή) τονιζόμενα στη λήγουσα, όπως Ηπειρωτικός, Σαμιακός, Παλατιανός, Καστανιανή, Καρυανή ήταν δυσπρόσφερτα για τους Σλάβους, οι οποίοι, στην καθημερινή τους ζωή, πρόσφεραν τις ελληνικές αυτές λέξεις μεταφέροντας τον τονισμό τους στην προπαραλήγουσα, σλαβοποιώντας έτσι τις ελληνικές ονομασίες, όπως εμείς ελληνοποιήσαμε το Παρί σε Παρισσίους, το Λόντο σε Λονδίνο κ.ο.κ. Αυτή όμως τη μεταφορά του τονισμού από τη λήγουσα στην παραλήγουσα και στην προ­παραλήγουσα, όχι μόνο δεν την αποκρούσε η δημοτική μας γλώσσα, αλλά και την υιοθέτησε, γιατί ανταποκρινόταν πλήρως στις σύγχρονες γλωσσικές απαι­τήσεις του απλού λαού ώστε οι προπαροξύτονες λέξεις επικράτησαν, παρά την άμυνα της καθαρεύουσας, ως πιο εύηχες (λ.χ. ηπειρώτικος, σουλιώτικος, σαμιώτικος κ.λπ.) αντί ηπειρωτικός, σουλιωτικός, σαμιακός, κάρυανη, αντί καρυανή κ.λπ. Κι έτσι διαμορφώθηκε κι έμεινε στην ελληνική κι όχι σλαβική, ούτε ημισλαβική η ονομασία Σέλλιανη και όχι Σελλιανή όπως κατά πάσα πιθα­νότητα προφερόταν παλιότερα».

 

Αν μελετήσομε με προσοχή τις απόψεις που προαναφέραμε για την ονομα­σία της Σέλλιανης, αλλά και τα στοιχεία τα οποία επικαλούνται οι συγγραφείς τους, καταλήγομε εις το συμπέρασμα, ότι η άποψη του CEORC STADMULLER ότι το όνομα Σέλλιανη είναι σλαβικό και σημαίνει χωρικοί, δεν τεκμηριώνεται επαρκώς και μπορούμε να ειπούμε ότι· είναι αστήρικτη και δημιουργεί δικαιο­λογημένα ερωτηματικά. Μόνο στη Σέλλιανη υπήρχε χωριό και κατοικούσαν χωρικοί; Γύρω απ’αυτήν επικρατούσε ερημιά; Τα άλλα χωριά όπου υπήρχαν δεν κατοικούνταν από χωρικούς; Πάνω στην ερμηνεία του CEORC STADMULLER ο Ζήκος Ντίνος στο άρθρο του που προαναφέρθηκε γράφει και τα εξής: «Στο άρθρο του αυτό (εννοεί το Γερμανό αρθρογράφο) ξεκινώντας από το ότι πολλές σλαβικές λέξεις καταλήγουν σε «ιανην» δογμάτισε ότι όλα τα ηπειρωτικά (και όχι μόνο) τοπωνύμια που έχουν αυτή την κατάληξη είναι σλα­βικά. Και αφού έβγαλε αυτό το συμπέρασμα (με βάση τηνκατάληξη) άνοιξε κάποια σλαβικά λεξικά και βρήκε ότι η λέξη Σέλλιανη, σημαίνει «χωρικοί» άρα Σέλλιανη -το χωριό των χωρικών- θαρρείς και όλα τα χωριά της Ελλάδας δεν κατοικούνται από χωρικούς».

 

Οι απόψεις, των Φωτίου Οικονόμου και Γ. Γιάγκα, όπως είδαμε στηρίζουν τις απόψεις τους σε στοιχεία τα οποία αντλούν από την αρχαία ελληνική ιστορία, την αρχαιολογία και τηνμυθολογία και όχι μόνο δεν είναι απορριπτέες, αλλά πολύ σεβαστές και άξιες ευρύτερης έρευνας και μεγαλύτερης αξιολόγησης. Βέβαια η άποψη του Ζήκου Ντίνου που διατυπώνεται με ενάργεια, και καθαρό­τητα αλλά είναι και εμπεριστατωμένη, στηρίζεται σε συγκεκριμένα γλωσσολο- γικά στοιχεία, αλλά και στη φυσική διαμόρφωση του εδάφους. Συνοδεύεται και στις δυο περιπτώσεις με εντυπωσιακά παραδείγματα, τα οποία πείθουν, ότι το όνομα Σέλλιανη δεν είναι σλαβικό, αλλά ελληνικό και οφείλεται κυρίως στην εδαφολογική εικόνα του που παρουσιάζει από παλιά. Μ’ αυτά τα δεδομένα οδηγούμαστε, δικαιολογημένα εις το συμπέρασμα ότι κατά το έτος 1956, η Νομαρχία Θεσπρωτίας, άκριτα και με μεγάλη σπουδή, προέβη στην αλλαγή του ονόματος του χωριού Σέλλιανη σε Αγία Μαύρα και της κοινότητας σε Κρυσταλλοπηγή. Νομίζω, ότι τέτοιες αποφάσεις πρέπει να στηρίζονται σε διεξοδι­κή έρευνα και επιστημονική μελέτη. Στην περίπτωση της μετονομασίας τόσο του χωριού Σέλλιανη σε Αγία Μαύρα, όσο και της ομώνυμης κοινότητας σε Κρυσταλλοπηγή, μαρτυρεί αδικαιολόγητη σπουδή και δείχνει ότι η απόφαση στηρίχτηκε στην άποψη του Γερμανού συγγραφέα CEORC STADMULLER και μόνο σ’ αυτήν. Με την εν λόγω απόφαση, οι κάτοικοι της Σέλλιανης επωμίστη­καν όλως αδικαιολόγητα δυο ανεπιθύμητα ονόματα.