Του Σάκη Δάλλ
α, Απόφοιτου της Ζωσιμαίας Σχολή
Καθισμένος στη αυλή μου ξαναδιαβάσω, τον θυμήθηκα ύστερα από τριάντα χρόνια, τον Τσιφόρο και την “Μυθολογία” του. Ησίοδος, “…. πρώτιστα Χάος γένετ’ αυτάρ έπειτα Για(α) ευρύστερνος ….ήδ’ Έρεβος…”, Θεογονία, Γη, Ουρανός, Κρόνος, Δίας, Προμηθέας και σιγά - σιγά φτάνω στο κεφάλαιο όπου ο συγγραφέας αποφασίζει να μας αποκαλύψει “Γιατί μας λένε Έλληνες ”.
«Κάθε θεός έχει το Ναό του. Αμ τι;... Είναι, να. πούμε, το «μαγαζί» του. Με καταστηματάρχες που φοράνε χρυσά και χτυπητά. και τα. κανονίζουνε όλα - τιμές, εκπτώσεις, κυρώσεις και νόμους - με κατώτερο προσωπικό, με όλα τα. σέα του, από τον Πάπα μέχρι τον καντηλανάφτη. Ο πρωταθλητής, το λοιπόν, «παγκόσμιον θεϊκόν τσάμπιον» ο Δίας, δε γινότανε να πέσει ένα παρά πίσω... Εδώ ένας κουραδομαρκήσιος κι' έχει μαρκιζάτο με παλάτια και οικοσήματα και φανφάρες, ο πατέρας ανδρών τε, θεών τε θάμενε άστεγος; Άστεγοι μένουν οι διανοούμενοι - έν Ελλάδι - οι εργαζόμενοι τιμίως – και τα κοροΐδα... Ολ' οι άλλοι τη γαζώνουνε μια χαρά. και κάνουνε και τον μισοκακόμοιρο.
Το ότι η Ήπειρος είναι Ελληνική από τότε και πάντα, το αποδεικνύει ακριβώς η Διϊκή λατρεία της Δωδώνης πού είναι λατρεία Πανελλήνια. Κι' ίσως κάτι παραπάνω. Η πηγή του ονόματος «Ελλάς και Έλληνες».Η Ελλοπία, η Ήπειρος δηλαδή, ήτανε μια περιοχή με λιβάδια, πρόβατα, βόδια και περβόλια. Πλούσια κι' όμορφη. Και που στα σύνορά της, τα βόρεια, βρισκότανε μια δρυς πού ο Δίας την διάλεξε για καταφύγιο του. Μυστηριώδικες φωνές από θροΐσματα φύλλων και από το κελάρυσμα μιας πηγής δίνανε συμβουλές και καλές υποδείξεις σ' όσους καταφεύγανε εκεί να ρωτήσουνε για τις υποθέσεις τους τη γνώμη του Δία. Κι' έτσι γεννήθηκε η Δωδώνη.
Ωραίο το μέρος, στους πρόποδες του Τομάρου, σε μια κοιλάδα. πράσινη, πλούσια, γεμάτη νερά, παγερή, ανεμοδαρμένη και βροντερή, διαλέχτηκε απ' τούς ανθρώπους σαν «εξοχική παραμονή του θεού τους». Από τα προϊστορικά, λοιπόν, Ελληνικά χρόνια τοποθετήθηκε εκεί πέρα. το μαντείο και το Ιερό του Διός. Μη ξεχνάμε ότι ο Όμηρος την αναφέρει με το χαρακτηριστικό «δυσχείμερον»...
Ο Δωδωνικός Δίας, λοιπόν, είναι απόλυτα. εντάξει με το νόμο «λατρεία. - πρόληψη -κουταμάρα. - αφέλεια.»... Θυσίες, αφιερώματα., αιτήσεις, παρακλήσεις, όλα, προσέφερε το κατάστημα, που με τον καιρό καρδάμωσε, έγινε φίρμα και στάθηκε σαν κατάσταση στη λατρεία. των θεών της εταιρίας «Ζευς και κόμπανυ».
Μαζί με τον Δία, στη Δωδώνη λατρεύανε και μία γυναίκα του, τη Διώνη. Τα. παλιά. νομίσματα. της Ηπείρου την έχουνε χαραγμένη επάνω. Η Διώνη ήτανε κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος κι' ίσως μαμά. της Αφροδίτης... Και το όνομα. Διώνη να είναι το θηλυκό του Διός.
Έγινε, λοιπόν, το μαντείο τους εκεί, πλάι στην Ιερά. δρυ ήτανε και μία πηγή, σβήνανε μέσα. τις δάδες, κι' από τον ήχο του σβησίματος, του νερού που κύλαγε, των φύλλων στα. δέντρα., βγαίνανε οι χρησμοί. Κι' επειδή το μαγαζί όλο και μεγάλωνε, ήθελε και πολύ προσωπικό. Έτσι προσέλαβε προσωπικό, ιερείς που λεγόντουσαν Σελλοί, Ελλοί και Τόμουροι... Ο αρχηγός τους λεγόταν Ναΐρχος... άρχων ναού). Να, λοιπόν, που οι Σελλοί και οι Ελλοί, μας φέρνουνε κοντά στο όνομα. Σελλάς, Ελλάς...
Τούτοι οι ιερείς, ήτανε στο στυλ των Ινδών γιόγκι. Ασκητές, αδύνατοι, λιγόφαγοι και φουκαράδες. κοιμόντουσαν κατά γης, δεν πλένανε ποτέ τα. πόδια τους, τους απαγορευότανε ακόμα. κι' ο έρωτας. Και χωρίς να μας κακοφαίνεται, οι πρώτοι Χριστιανοί μοναχοί, ιδία. ο[ δικοί μας οι ορθόδοξοι, δεν ξεμακρύνανε πολύ σε τρόπο ζωής και καθαριότητας. από τους Σελλούς και τους Ελλούς της Δωδώνης.
Ο Όμηρος τους λέει «ανιπτόποδας» (βρωμοπόδαρους) χαμαιευνούς (που ξαπλώνουνε χάμου) και τ’ όνομα Ελλοί ίσως να προέρχεται από την Ελλοπία, την περιοχή αυτή της Ηπείρου. Kι από κει εμάς, μας λένε πια Έλληνες...
Σταματάω για λίγο το διάβασμα και βάζω σημάδι στη σελίδα 86. Αακουμπάω το βιβλίο δίπλα μου. Γλυκό το ανοιξιάτικο απόγευμα. Το σώμα ακίνητο, παραλυμένο από την ομορφιά του ηλιοβασιλέματος και τα χρώματα των αγριολούλουδων και των νάρκισσων.
Μπροστά μου τα Σουλιώτικα βουνά, πίσω μου ο Τόμαρος (πελασγικό, προελληνικό το όνομά του) και παραπέρα, στον τόπο που οι ντόπιοι τον λεν “Πελάους”, τα παλιά γκρεμισμένα τείχη. Αναπόφευκτοι οι συνειρμοί και η ψυχή μου, παρασυρμένη, φεύγει, πετάει. Προσπερνάει τον Αχέροντα και το Νεκρομαντείο. Κοντοστέκεται στην Κασσώπη και μετά στην Πασσαρώνα, και, τέλος, φτάνει στον Ιερό χώρο. Δεν μπορεί ν’ αποφασίσει που να σταθεί να ξαποστάσει. Στο θέατρο ή στη Φηγό; Στο Λόγο ή στο “επέκεινα του Λόγου”; Ξαναπετάει, γυρνάει πίσω μα, στην παραζάλη, μπερδεύεται στο χρόνο και στον τόπο.
Χειμώνας είναι και στο παραγώνι στέκεται ο παππούς. Τα εγγόνια καθισμένα στη φλοκάτη ακούν. Δεν ξεχωρίζω αν είμαι ο γέροντας ή ένα από τα παιδιά. Ο γέροντας αγορεύει από την έδρα του:
- Σήμερα θα σας διηγηθώ κάποιες ιστορίες που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχουν σχέση με τον τόπο μας, την Ήπειρο. Αυτά που θα σας πω φτάσανε στ’ αυτιά μου από στόμα σε στόμα. Εμένα μου τα είπε ο παππούς μου, σ’ αυτόν ο δικός του παππούς και πάει λέγοντας. Οι πρόγονοί μας, πολύ παλιά, πιστεύαν πως ο κόσμος γεννήθηκε από το χάος. Από το χάος δημιουργήθηκε η Γη και ο Ουρανός, οι πρώτες θεότητες. Κι απ’ αυτή τη μαγιά άρχισαν να γεννιώνται οι άλλοι θεοί, οι ημίθεοι και οι άνθρωποι.
Οι άνθρωποι στην αρχή δεν ήταν ούτε αρσενικοί ούτε θηλυκοί, ααν τους πρώτους ζώντες οργανισμούς που εμφανίστηκαν στη γη, όπως λένε και οι επιστήμονες, και σαν τις αμοιβάδες. Οι θεοί δεν τα πήγαιναν και πολύ καλά με τους ανθρώπους και έτσι τους εγκατέλειψαν γυμνούς και απροστάτευτους. Τότε ο γιός του Τιτάνα Ιαπετού, ο Προμηθέας, - θεϊκή γενιά και οι δύο - έκλεψε από τους θεούς τη φωτιά και την χάρισε στους ανθρώπους, μαζί με τη γνώση. Ο Δίας, αφού τιμώρησε τον Προμηθέα, έδωσε εντολή στον Ήφαιστο να δημιουργήσει από πηλό έναν άνθρωπο που η ρίζα να μη κρατάει, από τους θεούς. Κι έτσι πλάστηκε η Πανδώρα.
- Παππού δε μας τα λες καλά, εμείς αλλιώς τα μάθαμε στο σχολείο.
- Μη βιάζεστε, θα τα πούμε κι αυτά παρακάτω. Λοιπόν, ο Δίας εμφύσησε ζωή στην Πανδώρα, η Αθηνά τη στόλισε με λαμπερά κοσμήματα και φανταχτερά φορέματα. Και οι θεοί την πάντρεψαν με τον Επιμηθέα, τον αδερφό του Προμηθέα Η Πανδώρα ζευγάρωσε με τον Επιμηθέα , άλλοι λεν πως ζευγάρωσε με το Δία, και έτσι γεννήθηκε η Πύρρα. Για τον Δευκαλίωνα άλλοι λεν ότι ήταν γιος του Προμηθέα και άλλοι ότι ήταν γιος της Πανδώρας και του Δία.
Όσο περνούσε ο καιρός οι άνθρωποι γίνονταν ακόμη χειρότεροι και οι θεοί αποφάσισαν να τους ξεκάνουν. Κι αρχίζει ένας κατακλυσμός που τελειωμό δεν είχε. Πνίγονται όλοι οι άνθρωποι και σώζεται μόνο ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα που, ειδοποιημένοι από τον Προμηθέα, φρόντισαν έγκαιρα να φκιάξουν ένα πλεούμενο. Όταν σταμάτησε η βροχή το πλεούμενο άραξε σε μια βουνοκορφή. Άλλοι λεν στον Παρνασσό, άλλοι λεν στην Όρθρυ, άλλο στον Άθω και άλλοι, όπως ο παππούς μου, λεν στη Δωδώνη, δηλαδή στον Τόμαρο.
- Παππού πάλι δε μας τα λες καλά, εμείς αλλιώς τα μάθαμε στο σχολείο.
- Άντε, για να μη ξαναγυρίζουμε στα ίδια και στα ίδια θα σας πω και γι’ αυτό. Οι παλιοί οι άνθρωποι δεν είχαν τις γνώσεις που έχουμε σήμερα. Έβλεπαν με δέος τον ήλιο και το φεγγάρι να εμφανίζονται και να χάνονται και πάλι απ’ την αρχή. Χειμώνας, άνοιξη, κεραυνοί, πλημμύρες, γέννηση, θάνατος. Δυσκολεύονταν να δώσουν εξήγηση σ’ όλα αυτά. Προσπαθούσαν να αντιληφθούν και να εξηγήσουν ότι συνέβαινε γύρω τους και επειδή δεν μπορούσαν να ερμηνεύσουν τα φυσικά αίτια έπλασαν φανταστικές αιτίες. Έπλασαν τους θεούς τους. Αισθάνονταν αδύναμοι μπροστά στη φύση ή στα άγρια ζώα ή στους ισχυρότερους εχθρούς τους. Και για να παίρνουν κουράγιο έπλασαν. με τη φαντασία τους, τους ήρωές τους. Οι άνθρωποι τότε δεν ήξεραν να γράφουν ή αν ήξεραν, αργότερα, δεν είχαν τα μέσα να τυπώνουν βιβλία. Σπουδαία ιστορικά γεγονότα τα μετέφεραν σαν παραμύθι από στόμα σε στόμα και όπως είναι φυσικό οι ιστορίες αυτές συμπληρώνονταν ή παραλλάσσονταν από γενιά σε γενιά. Έτσι λοιπόν δημιουργήθηκε αυτό που, σήμερα, λέμε μυθολογία.
Ο κάθε λαός έπλασε και τη δική του μυθολογία. Οι Έλληνες, οι Κινέζοι, οι Ιουδαίοι, οι Βαβυλώνιοι και πάει λέγοντας. Οι λαοί έρχονταν σε επαφή ο ένας με τον άλλο και μαζί με τα εμπορεύματα αντάλλαζαν και γνώση και μύθους. Και ο καθένας προσάρμοζε τους μύθους στα δικά του δεδομένα και ανάγκες.
Στους Εβραίους έχουμε τον Αδάμ που πλάθεται από το χώμα, στους Έλληνες την Πανδώρα, στους Ινδούς ο Μανού φτιάχνει τον πρώτο άνθρωπο από πηλό και κλέβει τη φωτιά για να του εμφυσήσει ζωή, στην Αίγυπτο ο Χνούμ έπλασε τους ανθρώπους στον κεραμικό τροχό και στη Βαβυλωνία ο Μαρδούκ και ο Έα έσφαξαν κάποιο δικό τους θεό, το αίμα του το ανακάτεψαν με χώμα και δημιούργησαν τον δικό τους πρώτο άνθρωπο.
Στη Γραφή έχουμε τον κατακλυσμό του Νώε, στη Θεογονία του Ησίοδου γίνεται ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα, και στη Βαβυλωνία ο κατακλυσμός του Ουτναπιστίμ.
Ο Μωϊσής ανεβαίνει στο όρος Χωρήβ για να πάρει από τον Θεό τους νόμους με τους οποίους πρέπει να ζουν οι άνθρωποι. Πριν απ’ αυτόν ο Μίνωας, στην Κρήτη, ανέβαινε στο βουνό και έρχονταν σε επαφή με το Δία απ’ όπου έπαιρνε τις οδηγίες, τους νόμους για να κουμαντάρει την δική του ευνομούμενη πολιτεία.
Από την ιστορία μαθαίνουμε ότι στα πολύ παλιά χρόνια γίνονταν ανθρωποθυσίες που αργότερα αντικαταστάθηκαν με θυσίες ζώων. Γι’ αυτό λοιπόν στη θυσία του Αβραάμ, με θεϊκή παρέμβαση, τη θέση του Ισαάκ την παίρνει ένα πρόβατο. Τη θέση της Ιφιγένειας, πάλι με θεϊκή παρέμβαση, την παίρνει ένα ελάφι.
Η θρησκεία των Ιουδαίων είναι θρησκεία “εξ αποκαλύψεως”. Εν αρχή εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν και την γήν….” Ο Θεός υπάρχει. πριν απ’ οτιδήποτε άλλο. Κι’ αυτά που γράφουν οι Γραφές και αναφέρονται στη Βίβλο είναι αναπόσπαστο και αδιαίρετο κομμάτι της θρησκευτικής πίστης. Δεν αναθεωρούνται ούτε αμφισβητούνται. Πίσω απ’ όλα υπάρχει ο Θεός, και όλα συμβαίνουν με απόφαση ή συγκατάθεση του. Και η Χριστιανική είναι θρησκεία “εξ αποκαλύψεως”. Είναι συνέχεια και συμπλήρωση της Ιουδαϊκής θρησκείας, με τους ίδιους Προφήτες και την ίδια θρησκευτική παράδοση και έτσι ενσωματώνεται στη νέα θρησκευτική Πίστη και η μυθολογία του Εβραϊκού έθνους , η Παλαιά Διαθήκη.
Η Ελληνική μυθολογία είναι γέννημα της ανθρώπινης διάνοιας και φαντασίας. Η αναφορά τους στο παρελθόν, το θεϊκό ή το ανθρώπινο, είχε την έννοια της παράδοσης. Έλεγαν “ως μυθολογείται” δηλαδή “καθώς πιστεύεται”, “καθώς παραδίδεται”. Ο έλληνας έπλασε τους θεούς στα δικά του ανθρώπινα μέτρα, έχοντας όραμα τον ιδανικό ελεύθερο άνθρωπο που μπορεί να στέκεται δίπλα στους. Κι έτσι ο Ηρακλής δεν χρειάζεται να πάρει εντολή από τους θεούς για να ακολουθήσει το δρόμο της αρετής, ούτε θα τιμωρηθεί εάν ακολουθήσει το δρόμο της κακίας. Αντιμετωπίζει το δίλημμα μόνος του κι ελεύθερα κάνει τις επιλογές του.
Με το πέρασμα των χρόνων ξέπεσαν, άλλοτε με το μαλακό κι’ άλλοτε με το σπαθί, οι παλιές πολυθεϊστικές θρησκείες και επικράτησε στον τόπο μας, όπως και στον άλλο κόσμο που σήμερα τον λέμε “δυτικό κόσμο” η χριστιανική θρησκεία. Η εκκλησία βάλθηκε να ξεκάνει οτιδήποτε είναι ξένο από τα δικά της δόγματα ή δοξασίες. Κάθε τι που θύμιζε την παλιά θρησκεία έπρεπε να ξηλωθεί. Οι φιλοσοφικές σχολές, οι Ολυμπιακοί αγώνες, οι ναοί, oι μύθοι, οι ιστορίες ακόμα και το όνομα Έλληνας πρέπει να ξεχαστεί. Ο Κοσμάς ο Αιτωλός όταν μιλούσε στους Έλληνες τους έλεγε “Αδελφοί μου, έμαθα πως με την χάριν του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και Θεού δεν είσθε Έλληνες, δεν είστε ασεβείς, αιρετικοί, άθεοι, αλλ’ είστε ορθόδοξοι χριστιανοί”. Έπρεπε να λεγόμαστε Ρωμιοί, Ρωμαίοι, και να καμαρώνουμε μάλιστα.
Έτσι λοιπόν ξεχάστηκε και η δική μας μυθολογία που πλάστηκε μέσα στο φως και έφτασε σ’ εμάς όχι από θεϊκή βούληση ή εντολή, αλλά χάρη στην έμπνευση που πρόσφεραν, απλόχερα, οι Μούσες στον Όμηρο, στον Ησίοδο και στους τραγικούς μας ποιητές . Γι’ αυτό και απορείτε και μου λέτε συνέχει ότι αλλιώς τα μάθατε στο σχολείο. Γιατί στο σχολείο μαθαίνετε μόνο τις ιστορίες της Παλαιάς Διαθήκης κι αυτές όχι σαν μυθολογία, αλλά σα ιστορία και μάλιστα Ιερή ιστορία.
- Παππού , δεν ξαναγυρίζουμε στο Δευκαλίωνα; και τι σχέση έχει ο Δευκαλίωνας με την Ήπειρο;
- Όταν ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα σώθηκαν από τον κατακλυσμό, για να καλοπιάσουν τους θεούς, έκαναν θυσία στον Φύξιο Δία, τον προστάτη των φυγάδων, και του ζήτησαν να ξαναφκιάξει τους ανθρώπους. Τότε η Θέμις τους είπε να σκεπάσουν τα πρόσωπά τους και, βαδίζοντας, να πετάν πίσω τους τα οστά, τα κόκαλα, της μάνας τους της Πανδώρας. Επειδή η μάννα τους είχε δημιουργηθεί από τον πηλό, τη γη δηλαδή, ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα έδωσαν τη δική τους ερμηνεία στο χρησμό. Έπαιρναν λιθάρια και τα πετούσαν πίσω τους. Από τα λιθάρια που πετούσε ο Δευκαλίωνας έγιναν οι άντρες και από τα λιθάρια της Πύρρας έγιναν οι γυναίκες. Γι αυτό μερικοί πιστεύουν , όπως ο Απολλόδωρος , ότι υπάρχει σχέση ανάμεσα στις λέξεις λίθος και λαός και τούτο γιατί στα παλιά τα χρόνια οι λίθοι, τα λιθάρια δηλαδή, λέγονταν λάες. Κι απ’ αυτό το μύθο φαίνεται ότι γεννήθηκαν και παραμένουν ζωντανές μέχρι σήμερα, ακόμη οι λέξεις γη-γενής και αυτό-χθων. …… Α! και κάτι άλλο ακόμη. στα πολύ παλιά χρόνια οι έλληνες χρησιμοποιούσαν τη λέξη “λίθος” για να δηλώσουν “το σπόρο” με τον οποίο θα καρποφορήσει η γη.
- Παππού, δεν μας είπες ακόμη τι σχέση έχει ο Δευκαλίωνας με την Ήπειρο;
- Ο Πύρρα γέννησε έξη παιδιά. Το πρώτο της παιδί ήταν ο Έλληνας που πατέρα είχε τον Δία. Τα άλλα της παιδιά, δηλαδή τον Αμφικτύωνα, την Πρωτογένεια, την Μελάνθεια, την Θυία και την Πανδώρα, τα έκανε με τον Δευκαλίωνα.
Οι πιο πολλές αναφορές των ελληνικών μύθων συνδέονται με εμπειρίες και τις μνήμες των ανθρώπων που ζήσανε σ’ αυτή τη γη. Ο Αριστοτέλης γράφει στο βιβλίο του “Μετεωρικά”, σαν ιστορικός και σα φιλόσοφος και όχι σαν μυθοπλάστης, ότι "Αρχαία Ελλάς εστίν η περί την Δωδώνην και τον Αχελώον ώκουν γαρ οι Σελλοί ενταύθα και οι καλούμενοι τότε μεν Γραικοί, νυν δ' Έλληνες". Θα ήταν παράλογο να μην αναγνώριζε και ο μύθος ότι ο γενάρχης των Ελλήνων, το πρώτο παιδί της Πύρρας, ο Έλληνας , γεννήθηκε εκεί που κατοικούσαν οι Σελλοί, οι Ελλοί, οι Έλληνες δηλαδή στην Ελλοπία, στη Δωδώνη. Φαίνεται λοιπόν σας λέω πως μάλλον είχαν δίκιο οι δικοί μου παππούδες που λέγαν ότι ο Δευκαλίωνας ξεμπάρκαρε, μετά τον κατακλυσμό, στη Δωδώνη.
- Είναι πολύ όμορφα αυτά που μας λες παππού, αλλά για λύσε μας την απορία, γιατί όλοι οι λαοί όταν συνδέουν τη καταστροφή και στην αναγέννηση του ανθρώπινου γένους με τον κατακλυσμό;
- Όπως σας είπα και πρωτύτερα οι πιο πολλοί μύθοι συνδέονται με τοπικές εμπειρίες και μνήμες. Οι πλημμύρες ήταν το πιο συχνό και καταστροφικό φυσικό φαινόμενο που προέρχονταν όμως από πολλά αίτια. Ο Βαβυλωνιακός και ο Ιουδαϊκός μύθος συνδέεται, μάλλον , με τις μεγάλες πλημμύρες του Τίγρη και του Ευφράτη που, όπως λεν οι επιστήμονες, έγιναν το 2.000 π.χ. περίπου. Ο ελληνικός μύθος είναι πιθανό να συνδέεται με το τέλος της παγετώδους, έτσι τη λεν οι γεωλόγοι, περιόδου. Στην εποχή που το κλίμα ήταν ψυχρό συσσωρεύονταν πάγοι στη στεριά και έπεφτε η επιφάνεια της θάλασσας. Έτσι, 16.000 π.χ. το ύψος των πάγων έφτανε τα 18 μέτρα, ενώ η επιφάνεια στις ελληνικές θάλασσες βρίσκονταν 120 μέτρα χαμηλότερα. Η Κέρκυρα ήταν ενωμένη με την Ήπειρο, η Εύβοια με τη Στερεά Ελλάδα , η Ιταλία με την Γιουγκοσλαβία και την Αλβανία και τα βόρεια παράλια της Μικράς Ασίας έφταναν μέχρι τη Λήμνο και τη Θάσο. Όταν το κλίμα ξανάγινε θερμό οι πάγοι έλιωσαν και η στάθμη της θάλασσας έφτασε περίπου στο σημερινό της επίπεδο το 6.000-7.000 π.χ. Οι παραλιακοί οικισμοί καταστράφηκαν, η Κέρκυρα ξανάγινε νησί και πολλά από τα νησιά των Κυκλάδων Άνδρος, Κέα, Μύκονος, Νάξος και άλλα, που μέχρι τότε ήταν ενωμένα, χωρίστηκαν μεταξύ τους.
- Και οι Γραικοί τι σχάση έχουν, παππού, με τη Ήπειρο; To Γραικός δεν είναι ξενικό όνομα;
- Όχι. Είναι λαθεμένη αυτή η αντίληψη. Σας είπα ότι ο Αριστοτέλης μας βεβαιώνει ότι γύρω από την Δωδώνη και τον Αχελώο κατοικούσαν οι Έλληνες που, στα πιο παλιά χρόνια, ονομάζονταν Γραικοί. Ίσως αυτή η παλιότερη ονομασία να ήταν η ονομασία που χρησιμοποιούσαν οι Πελασγοί που κατοικούσαν σ’ αυτά τα μέρη πριν κατεβούν οι Δωριείς. Στους Αλεξανδρινούς χρόνους οι ποιητές χρησιμοποιούσαν συχνά το όνομα Γραικός όταν ήθελαν να αναφερθούν στους Έλληνες, ήταν δηλαδή – όπως θα λέγαμε σήμερα – η ποιητική μόδα της εποχής. Θυμάστε που λέγαμε ότι οι Χριστιανοί, προσπαθώντας να επιβάλουν τη νέα θρησκεία, βάλθηκαν να ξεκάνουν οτιδήποτε ελληνικό ακόμα και το όνομα Ελλάδα και Έλληνες. Έτσι λοιπόν οι βυζαντινοί ονομάτισαν Ρωμαίους, Ρωμιούς και Γραικούς τους κατοίκους του τόπου που γέννησε τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Πυθαγόρα και τον Αρχιμήδη. Και με το όνομα “Γραικός” μας έμαθαν οι Δυτικοί κι από τότε χρησιμοποιούν τους όρους Greece, Grece, greeque και άλλα πολλά. Και έτσι οι βυζαντινοί, χωρίς να το καταλάβουν, διέσωσαν και διάδωσαν σ’ όλο τον κόσμο το πιο παλιό όνομα των Ελλήνων. Αλλά μήπως κατάφεραν και να σβήσουν το ελληνικό όνομα από την ιστορία; Το αντίθετο κατάφεραν. Κάθε πνευματικό κίνημα που αντιπάλευε τον δογματισμό και τον φανατισμό από τη μήτρα της ελληνικής σκέψης γεννήθηκε. Και το όνομα Ελλάδα ταυτίστηκε, με τις πιο μεγάλες στιγμές της Αναγέννησης και του ευρωπαϊκού διαφωτισμού.
Πολλά, όμως, είπαμε για σήμερα. Κουράστηκα, η φωτά έσωσε. Και αύριο μέρα του θεού είναι.
Όλοι στα κρεβάτια τους κι εγώ ξανά στην αυλή μου με το βιβλίο ανοιχτό στη σελίδα 86. Συνεχίζω το διάβασμα.
Μαζί με τους ιερείς, υπήρχανε και ιέρειες, οι Πελειάδες... Απόγονοι της σκλάβας που πουλήθηκε από τους Φοίνικες, οι Πελειάδες μιλάγανε μια γλώσσα που δεν την καταλάβαινε κανένας, γλουτίζανε σαν περιστέρια κι έτσι πήρανε το όνομα, γιατί πελειάς θα πει περιστέρα. Αυτές - τρεις όλες κι όλες - ήτανε οι Πυθίες του μαντείου, και ζούσανε το ίδιο ασκητικά με τους Ιερείς του. Όταν αργότερα μιλήσανε τη γλώσσα του τόπου (δηλαδή όταν ξεχάσανε τα Αιγυπτιακά των Θηβών και τάπανε Ελληνικά) , είχανε για δουλειά να. ερμηνεύουνε τους χρησμούς. Πέντε τρόπους είχε ο θεός να τα λέει με τις Πελειάδες και κείνες πια τα ξεκαθαρίζανε... Ας πούμε τώρα ότι ένας πιστός, είχε ανάγκη από χρησμό θεϊκό να κάνει τη δουλειά του. Ξεκινούσε από τον τόπο του, ποδαράτο, σιγά-σιγά και έφτανε στη Δωδώνη, στο μαντείο.
- Καλημέρα σας, καλώς ορίσατε, πούθ' έρχεστε κουμπάρε;
- Από την Κόρινθο.
- Πώς πάνε τα κόζα εκεί;
- Από σταφίδα και λάδι καλά. Από πολιτική και φόρους βράστε τα. Δηλαδή αυτά που σας λέω πριν έξη μήνες που το πήρα με το πόδι. Σήμερα ξέρω γω τι γίνεται;
- Μπορείτε να. μου ρίξετε ένα μικρό χρησμό;
- Βεβαίως. ΤΙ πουλάει το μαγαζί; Είδη ψαρικής; αέρα πουλάμε.
Κοιτάγανε και το ταγάρι του.
- Φέρατε τίποτις ή στο τζάμπα;
- 'Ε, όχι και τζάμπα...
- Διότι τζάμπα δεν σου διαβάζουνε ούτε τρισάγιο, που λέει ο λόγος. Και να μας συμπαθάτε, αλλά έχουμε και έξοδα.
Τα πιάνανε μπροστά. - ως και σήμερoν – έπινε η Πελειάδα λίγο νεράκι από την πηγή του Διός και πλάκωνε το μουρμουρητό...
«Ο Ζευς ήτα, είναι και θα είναι...» (Νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων, αμήν... Δηλαδή για να λέμε και την αλήθεια κατά τι έχουμε αλλάξει εμείς οι άνθρωποι;).
Και μετά του κοπανάγανε το χρησμό...
Πολλή πέραση είχε το μαντείο της Δωδώνης που τελικά το κατακλέψανε, φρονίμως ποιούντες οι Αιτωλοί (219 προ Χριστού).
Αργότερα ο Αυτοκράτωρ Θεοδόσιος το κατάργησε το μαντείο…Θ΄ αποφύγουμε να μιλήσουμε για την … ελληνικότητα των … Ελλήνων αυτοκρατόρων του Βυζαντίου. (οι πρώτοι μάλιστα μας έχουν καταϋποχρεώσει σαν Έλληνες και … πολύ το πιστεύανε ότι θέλουμε όλοι ανασκαλοπισμό). Ο ευσεβέστατος αυτός αφέντης Θεοδόσης, έπιασε το μαντείο και τόκανε εκκλησία Χριστιανική, άλλαξε το Δία και τον έκανε Ιησού Χριστό, έκανε και την Διώνη Παναγία, κι’ έτσι έσωσε την ψυχή του, την δική μας και της ανθρωπότητας γενικώς Τον Ναΐρχο τον έκανε «επίσκοπο Δωδώνης», άλλαξε ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα αλλιώς, κι από τότε πάει πρίμα η Ήπειρος και τρώει και πρασσόπιττα… Τη δρυ την έκοψε ένας ληστής αλβανός που λεγότανε Άρκης. Και παρακαλώ τους κ.κ. φανατικούς νάναι πολύ ευχαριστημένοι που συνέβησαν τούτα πάντα, διότι το σπουδαίο δεν είναι νάσαι Έλληνας. Το σπουδαίο είναι να χαλάς την ιστορία σου και να θαυμάζεις την ιστορία των Εβραίων που μας έδωσαν την «αληθή πίστιν», αμήν!…».
Κλείνω το βιβλίο.
Οι αισθήσεις μου κυριεύονται σιγά-σιγά από τα χρώματα της δύσης και τ’ αρώματα των λουλουδιών. Και το ονειρικό ταξίδι τελειώνει εδώ.
Αποχαιρετάω τη Δωδώνη και τη Κασσώπη. Γεια σου Έλληνα, γεια σου Γραικέ, γεια σου παππού. Και μη λυπάστε. Ας μη λυπάμαι κι εγώ. Γρήγορα θα βρεθούμε και θα τα πούμε ξανά.
Βοηθήματα:
1. Ελληνική Μυθολογία – Τόμοι 1 και 2 (Εκδόσεις “ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε” Αθήνα 1986 )
2. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια - Π. Δρανδάκη (ΠΥΡΣΟΥ) – Τόμοι Η, Θ, ΙΔ και ΙΗ (Εκδόσεις Φοίνιξ Ε.Π.Ε.}
3. Ελληνική Μυθολογία - Νίκος Τσιφόρος (Εκδόσεις “ΕΡΜΗΣ” - Αθήνα 2000)
4. Οι Αρχαίοι Έλληνες στη Νεοελληνική λαϊκή παράδοση - Ι. Θ. Κακριδή (Μορφωτικό ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης - Αθήνα 1978 )
5. Θεογονία – Γένεσις – Άγγελος Βλάχος - 8 Μαΐου 1989 ( Διαλέξεις 1986-1989, Ίδρυμα Ν. Π. Γουλανδρή, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης - Αθήνα 1990)
6. Οι Αρχαίοι κάτοικοι της Ηπείρου - Δημ. Ευαγγελίδης (Εκδόσεις ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ –1962)